Tetanos Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tetanos ya da kazıklı humma, gram-pozitif, anaerobik bir basil olan Clostridium tetani bakterisinden ileri gelen ve çizgili kaslarda uzun süreli sertleşme ve kasılmayla belirginleşen toksik ve ölümcül bir enfeksiyon hastalığıdır.
Bakteri, toprakta spor şeklinde bulunur. Ne zaman ki anaerob bir yara içine girebilirse germinasyon oluşturur. Basilin klasik görünümü davul tokmağını andıran basil şeklindedir. Terminal sporu, basile tipik " davul tokmağı" görünümü verir. Toprakta yaşayan Clostridium tetani sporları, derideki bir yara, çizik vb (portantre) aracılığıyla organizmaya girmesinden kaynaklanan hastalıkta, giriş noktasında üreyen basilin çıkardığı toksinlerin organizmanın her yanına dağılması sonucunda 2-12 gün süren kuluçka döneminin ardından, önce çene kaslarında görülen ağrılı kas kasılmaları (çene kilitlenmesi) bütün vücuda yayılır. Tedavi edilmezse çok ağrılı kasılma nöbetleriyle sürer ve ölümle sonuçlanır.
Clostridial etkenler oluşturdukları hastalık tablosuna göre üçe ayrılır.
Bunlar:
Enterotoksik
Histotoksik
Nörotoksik'tirler. Tetanos nörotoksik tipte bir infeksiyondur.
Tetanoz hastalığı, tıbben “clostridium tetani” isimli, bir bakteri sebebiyle oluşmaktadır. Deri üzerinde oluşmuş açık şekildeki yaralara bu bakteriler yerleşerek hastalığı oluşturmaya başlamaktadır. Bu hastalığın en büyük problemi, her yaşta görülmesi mümkün olan ve aşıyla koruma altına girilmediğinde ölüm riski olan bir bakteri türü olmasıdır.
C.tetani bakterisine ait olan sporlar, vücuttaki cilt bütünlüğünün bozulduğu alanlarda, yara olan alanlarda ve yabancı cisimlerle yapılan temaslarla birlikte bulaşmaktadır. Bununla birlikte delici ve batıcı aletlerle alınmış yaralarda; toprak, toz ve elbise parçası gibi mikrop oluşturacak ürünlerle de tetiklendiğinde bu bölgedeki bakterilerin sporları oldukça hızlı bir şekilde çoğalmaktadırlar.
Bazı durumlarda tetanoz virüsünün tam olarak nereden kaynaklı olarak vücuda geldiği de bilinememektedir ancak bu durum %7’lik düşük bir orana sahiptir. Kaynağın belirlenemediği durumlarda diş enfeksiyonlarına, kulak enfeksiyonlarına ya da ayakkabı çivilerinin ayakta gizli bir yara oluşturup oluşturmadığı kontrol edilmektedir.
Tetanos Belirtileri Nelerdir?
Tetanos bakterisi toprakta, tozda ve gübrede, hayvan dışkısında ve özellikle de at gübresinde yaşar. Hayvanlarla çalışan kişilerin, örneğin hayvanat bahçesi görevlilerin tetanos aşısı olduğuna dair zaman zaman haberlere rastlamamız bundandır. Bazı az gelişmiş ülkelere seyahat edeceklere de yine aşılarını yeniletmeleri bu saydığımız nedenlere bağlı olarak, tavsiye edilir.
Ciltteki bir yarıktan bakterinin vücuda girmesiyle enfeksiyon oluşur. Belirtiler enfeksiyonun oluşmasının ardından 3 gün ile 3 hafta arasında ortaya çıkar. Çoğu vakada belirtilerin ortaya çıkma süresi 14 gündür. Genellikle, eğer belirtiler çabuk ortaya çıkmaya başlamışsa, enfeksiyon ciddi demektir. Tetanos insandan insana bulaşmaz.
Tetanos sıklıkla çene kaslarında orta şiddette kasılmalarla başlar. Kasılma sırasında çeneyi kontrol eden kaslar serttir ve çene kilitlenir. Ayrıca göğüs, boyun, sırt ve karın kaslarında da kasılmalar olabilir.
Kasılmalar solunumla ilgili kasları etkilediğinde ortaya solunumla ilgili problemler çıkar.
Tetanos Belirtileri Şu Şekilde Sıralanabilir:
Çene ve boyunda başlayan kas spazmları (kasılmaları)
Çene krampları
Salya akması
Baş ağrısı
Ağzı açamama
Yutkunma problemleri
Solunum güçlükleri
Ağrılı, istemsiz kasılmalar (genellikle midede)
Vücudun genelinde ağrılı kas tutulmaları
Anormal kalp ritmi
Ateş ve terleme
Tansiyon yükselmesi
Yüksek kalp atış hızı
İdrar kaçırma
Ayrıca;
Çene Kası Sertleşmesi: Tetanosta genel olarak ilk belirti, çeneyi kontrol eden kaslarda spazmlar oluşmasıdır. Spazm sırasında kaslar katıdır ve çene kapalı şekilde sıkıca kilitlenir.
Yüzdeki Spazmlar: Yüzde oluşan spazmlar da yine tetanosun erken dönem belirtileri arasındadır. Çene kaslarındaki spazmlarla aşağı yukarı aynı anda başlar. Yüzdeki kas spazmları doğal olmayan yüz ifadelerine yol açar. Ağız çevresindeki spazmlar kişinin yüzünde tuhaf bir gülümseme ifadesi oluşmasına neden olabilir.
Boyun Sertleşmesi: Tetanos zehri vücutta aşağı doğru indikçe çene ve yüz spazmlarını boyun sertleşmesi izler.
Yutkunma Zorluğu: Boyun sertleşmesinden kısa bir süre sonra yutkunma zorlukları baş gösterebilir. Yutkunma birkaç kasın birlikte çalışmasını gerektirir. Yutkunmayla ilgili kaslardaki spazmlar yutkunma için gerekli bu işbirliğini bozar.
Karın Kası Sertliği: Karın kası spazmı tetanosun ilerlemekte olduğuna işaret eder. Karın dokunulduğunda sertleşmiştir.
Terleme ve Ateş: Hastalığın ilk belirtileriyle birlikte terleme ve ateş ortaya çıkabilir ve bu belirtiler hastalığın sonraki aşamalarında da devam eder.
Tetanos Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tetanos riski olduğunu düşündüğünüz bir yaralanmada vakit geçirmeden hastaneye başvurduğunuzda, eğer daha önce aşınızı yeniletmediyseniz, tetanos aşısı yapılması ile tetanos riski elenebilir.
Tetanos hayatı tehdit edebilecek bir hastalıktır ve eğer geç kalınmışsa, enfeksiyon gelişmiş ve ilerlemişse, gerekli tedavilerin yürütülmesine karşın bile ölümle sonuçlanan vakalar olabilir.
Belirtiler erken fark edilmiş ve tedaviye erken başlanmışsa kasların yeniden eski formuna kavuşması mümkün olabilir ancak bu kez de tedavi aylar sürebilir.
Tetanos tedavisinde gürültüsüz, sabit ısıda ve loş bir ortamda yatak istirahati gerekir. Tetanos hastaları genellikle hastanede tedavi edilir. ‘Tetanos immün globulin’ denilen bir antitoksin ile vücutta dolaşımda olan ancak henüz sinir dokusuna ilişmemiş tetanos toksinleri etkisiz hale getirilir.
Kasılma önleyici ilaçlar, kas gevşeticiler, yatıştırıcılar, antibiyotikler ve (şiddetli solunum problemi olan hastalar için suni solunum cihazı gerekebileceğinden) yaşam desteği tetanosta diğer tedavi araçlarıdır.
Bakterinin vücuda girdiği yaranın temizlenmesi ve zehrin kaynağının ortadan kaldırılması için ameliyat söz konusu olabilir.
Tetanos olmak hastalığa karşı bağışıklık kazandırmayacağından tetanos aşısı yapılması da tetanos tedavisi kapsamındadır.
Tetanosun tehlikeli bir hastalıktır ancak tetanos aşısı sayesinde gelişmiş ülkelerde hastalığa çok az rastlanır. Aşının yan etkileriyle de çok nadir karşılaşılır.
Öte yandan tetanos aşısı ile ilgili, göz ardı ettiğimiz çok önemli bir nokta var: Tetanos aşısı 10 yılda bir yenilenmelidir yoksa ileriki yaşlarda herhangi bir koruma sağlayamaz.
Çocuklukta tetanos aşısı olunması yaşam boyu tetanostan korunma anlamına gelmez. Bu nedenle sanılandan çok daha fazla kişi tetanos riski altındadır.
Daha önce hiç tetanos olmayan kişilere 1 yıllık bir dönemde 3 kez aşı yapılır. Ardından yine her 10 yılda bir tek doz yenileme aşısı yapılır
Gelişmemiş ülkelerde, doğum şartlarının yeterince steril olmadığı bölgelerde yeni doğanlarda tetanos görülme oranı yüksektir. Doğum sırasında kullanılan aletlerde bakteri bulunabilir ve örneğin bebeğin göbek bağının kesilmesi sırasında tetanos bakterisi bebeğe bulaşabilir.
Bebekleri yenidoğan tetanosundan korumak için anne adayının tetanos aşısı yaptırması gerekebilir. Annenin aşı olması bebeğe de koruma sağlayacaktır. Gebe kalmadan önce ya da gebeliğin 2. ayından itibaren de anne adayı tetanos aşısı olabilir.
Yine gebelik sırasında anne adayı örneğin elini paslı bir teneke ile çizmişse veya tetanos bakterisine maruz kaldığını düşündüğü bir yaralanma olmuşsa, tetanos aşısı olabilir.
Eğer bir anne adayıysanız veya hamile kalmak istiyorsanız doktorunuza tetanos aşısı olmanız gerekip gerekmediğini danışmanızda fayda var.
