Lenfoma hastalığı, vücudun mikroplarla mücadele ağının bir parçası olan lenfatik sistemde görülen kanserleşme olgusudur. Lenfatik sistem içerisinde, lenf düğümleri ( lenf bezleri), dalak, timüs bezi ve kemik iliği yer alır. Lenfoma hem bütün lenf sistemi, hem de vücuttaki diğer organlar üzerinde etkili olabilir.
Lenfoma Nedir?
Lenfoma, beyaz kan hücrelerinin anormal bir şekilde büyümesi ile lenfatik sistemde yani vücutta yer alan çeşitli lenf bezlerinde başlayan kanser türlerinin genel adıdır. Bütün lenfoma türleri yayılmacıdır ve farklı şekillerde tedavi edilirler.
Lenfoma Türleri Nedir?
Lenfomanın pek çok türü olmasına karşın, 2 ana başlık halinde incelenir:
· Hodgkin olmayan lenfoma
Lenfoma hastalarının yaklaşık % 90’ında görülen türdür. Hodgkin dışı lenfomanın ortalama 40 alt tipi vardır. Tiplendirme, hastalığın yayılma hızına ve insanları ne şekilde hasta ettiğine göre yapılır.
· Hodgkin lenfoma
Biyopsilerde kendine özel karakteristik bir görünümü vardır.
Önlenebilir diğer kanser türleri ile karşılaştırma yapıldığında, lenfoma ve bilinen risk etkenleri arasında sıkı bir bağlantı olmadığı görülür. Bu bilgiden hareketle denebilir ki, sağlıklı yaşam alışkanlıkları kanser riskini azaltsa da kişisel lenfoma vakalarının çoğunun sebebini tam olarak tahmin etmek mümkün değildir. Konu üzerinde yapılan araştırmalar devam etmektedir.
Lenfoma Belirtileri ve Semptomları
Lenfoma kanserlerinde görülen ortak semptomlar şunlardır:
· Nedeni belirsiz ateş
· Boyun ve/veya koltuk altı gibi bölgelerde en az bir lenf bezinin şişmesi
· Karın şişkinliği
· Aşırı terleme ( özellikle geceleri)
· Yorgunluk
· İştahsızlık
· Enfeksiyonlara sık yakalanılması
· Öksürük, göğüs ağrısı ve/veya nefes almada zorluk
· Döküntü ve/veya kaşıntı
Lenfoma Nedenleri
Lenfoma hastalığına sebep olan faktörler tam olarak bilinmese de, radyasyon ve/veya belli kimyasal türlerine maruz kalınması hastalığın gelişme riskini yükseltebilir. Bu konuda özellikle benzen gibi bazı maddeler ve tarım alanlarında kullanılan çeşitli kimyasallar sorumlu tutulabilir.
İşyerinde bu tip kimyasallarla ya da radyasyonla çalışmak zorunda olan bireyler, olumsuz etkilenmeyi minimal düzeye çekmek için gerekli güvenlik kurallarına harfiyen uymalıdır. Bağışıklık siteminde sorun olan bireylerin Epstein-Barr virüsü ya da HIV vb. virüslerle karşılaşmaları durumunda lenfomaya yakalanma ihtimalleri yükselebilir.
Lenfoma Nasıl Teşhis Edilir?
Lenfoma teşhisi için yararlanılan yöntemler şunlardır:
Fiziksel Test
Doktor boyun, koltuk altı, kasık gibi bölgelerde şişmiş lenf düğümleri olup olmadığını kontrol eder. Bu muayene sırasında dalak ve/veya karaciğer şişliği olup olmadığı da kontrol edilir.
Lenf Düğümünün Çıkarılması
Doktor şüphelendiği lenf düğümünün tümünü ya da bir kısmını biyopsi ile çıkarır. Çıkan parça laboratuvara yollanır ve test edilir. Günümüzde kullanılan gelişmiş test yöntemleri sayesinde, biyopside alınan örnekte lenfoma hücrelerinin olup olmadığı kesin olarak saptanabilmektedir. Biyopsi örneklerinin konusunda uzman bir patolog tarafından analiz edilmesi doğru teşhis şansını arttırır. Biyopsi örnekleri için iki ayrı uzmanın görüşünün alınması tavsiye edilir.
Kan Testi
Alınan kan örneği laboratuvara yollanır. Kan örneği üzerinde yapılan testler ile doktor, doğru teşhis hakkında ipuçları yakalayabilir.
Kemik İliği Testi
Kemik iliği, aspirasyon ve biyopsi prosedürü ile çıkarılır. Kemik iliği örneği kalça kemiğine bir iğne yerleştirilerek çıkarılır. Elde edilen örneğin lenfoma hücresi içerip içermediğine laboratuvarda analiz edilerek karar verilir.
Görüntüleme Testi
Vücudun diğer bölgelerinde lenfoma belirtisi olup olmadığının araştırılması için doktor görüntü testleri yaptırmak isteyebilir. Başlıca görüntü testleri CT, MRI, PET ( pozitron emisyon tomografisi)dir.
Hastanın durumuna bağlı olarak daha başka test prosedürleri de uygulanabilir. Lenfomanın birden çok türü vardır. Tedavinin etkili olabilmesi için hastanın hangi lenfoma türüne sahip olduğu kesin olarak bilinmelidir.
Lenfoma Tedavisi Nasıl Yapılır?
Uygulanacak lenfoma tedavisine, hastalığın türü, hangi evrede olduğu ve hastanın genel sağlık durumuna göre karar verilir. Lenfoma tedavisinin amacı olabildiğince çok kanser hücresini yok etmek ve hastalığı remisyon durumuna getirmektir.
Lenfoma tedavisi için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:
Aktif Gözetim
Bazı lenfoma türlerinin büyüme hızı çok yavaştır. Böyle vakalarda doktor tedavi uygulamayı lenfoma, hastanın günlük aktivitelerini etkileyen belirti ve semptomlara neden oluncaya kadar erteleyebilir. Bu dönem aktif gözetim olarak tanımlanır ve periyodik zaman aralıkları ile belli testlerden geçen hastanın durumu takip edilir.
Kemoterapi
Kemoterapi yöntemi ile tedavinin amacı kanser hücreleri gibi hızlı büyüyen hücrelerin yok edilmesidir. İlaçlar hastaya damar yolu ile uygulanır. Bazı durumlarda hastanın kullandığı özel ilaçlar da göz önünde tutularak, damar yolu yerine hap kullanımı da önerilebilir.
Radyasyon Tedavisi
Radyasyon tedavisinin ana prensibi kanser hücrelerinin öldürülmesi için X ışınları ve protonlar gibi yüksek enerji yayan ışınların kullanılmasıdır.
Kemik İliği Nakli
Kemik iliği nakli aynı zamanda kök hücre nakli olarak da adlandırılır. Bu tedavinin ana prensibi kemik iliğinin baskılanması için yüksek dozda kemoterapi ve radyasyonun kullanılmasına dayanır. Hastanın kendi vücudundan ya da donörden alınan kemik iliği kök hücreleri, hastanın kanına aşılanır ve kemiklere gitmesi sağlanır. Böylece kemik iliği yeniden oluşturulmasına imkan verilir.
Diğer Tedavi Türleri
Lenfoma tedavisi için kullanılan diğer tedaviler arasında en yaygın olarak kullanılan yöntem, kanser hücrelerindeki spesifik anormalliklere odaklanan ilaçların kullanılmasıdır. İmmünoterapi ilaçları, kanser hücrelerini öldürebilmek için hastanın bağışıklık sisteminden yararlanır. Yine bu tedaviler arasında yer alan Kimerik antijen reseptörü ( CAR)-T hücre terapisi olarak adlandırılan özel bir terapi yönteminde, hastanın vücudunda mikroplarla savaşan T hücreleri alınır ve onların kanserle savaşacak şekilde yeniden tasarlanması sağlanır. Daha sonra yeni tasarlanmış hücreler hastanın vücuduna aşılanır.
