Özofagus (Yemek Borusu) Kanseri
Özofagus kanseri seyrek görülen ancak mortalitesi en yüksek kanserlerden biridir. Görülme sıklığı bölgeler arasında değişiklik göstermektedir. Amerika ve İngiltere’de 20/100.000 olan görülme sıklığı, Güney Afrika ve Çin’de 160/100.000 gibi yüksek değerlere ulaşmaktadır. Kazakistan’ın Guriev bölgesi görülme sıklığı dünyada en fazla olan bölge olup 540/100.000 civarındadır. Gastrointestinal sistem kanserlerinin %5-7'sini oluşturur. Dünyada en sık rastlanan sekizinci kanser türüdür. Amerika Birleşik Devletleri’nde erkekler arasında kanserden ölümlerin en sık yedinci nedenini oluşturmaktadır.
Genellikle sukuamöz hücreli karsinomlar (SCC) ve adenokarsinomlar (ADK) görülür. Ancak nadir olarak melanom, leimyosarkom ve karsinoid tümörler görülebilmektedir. Özofagus karsinomu erkeklerde kadınlara göre 5 ila 10 kat daha sık görülür. Görülme sıklığı yaşla birlikte artar. En sık tanı konulma yaşı SCC için beşinci, ADK için altıncı dekattır.
Dünyada farklı coğrafik bölgelerde SCC insidansında değişikliklerin olması, sigara ve alkol kullanımına ve beslenme özelliklerinin değişikliğine bağlanmaktadır.
Yüksek riskli Çin ile düşük riskli batı Afrika arasında görülme sıklığı bakımından yaklaşık 20100 kat fark vardır. Çin'de ülke genelinde özofagus kanserinin görülme insidansı yüksektir ve bazı eyaletlerde bu oran 3-4 kat daha fazladır. Özellikle Çin'de Linxien eyaletinde her 3-5 kişiden biri özofagus kanseri nedeni ile ölmektedir.
Gelişmiş ülkelerde de insidansın yüksek olduğu bölgeler vardır. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde siyah ırkta insidans 13,6/100.000, Kuzey Batı Fransa ile Kuzey Doğu İtalya'da ise 10- 15/100.000 olarak saptanmıştır.
Özellikle Çin ve İsveç'te ailesel yatkınlık tespit edilmesine rağmen halen bu hastalarda çevresel faktörlerin etkisi ve kalıtsal duyarlılığın rolü bilinmemektedir.
Epidemiyolojideki bu farklılıklar ve özellikle yüksek riskli coğrafi bölgelerde evcil ev hayvanlarında da özofagus kanserinin görülmesi çevresel faktörlerin ve beslenmenin önemini desteklemektedir.
Son yirmi yılda özellikle gelişmiş batılı ülkelerde özofagus kanserine yakalanma oranında önemli değişiklikler gözlenmektedir. Skuamöz hücreli kanser oranında belli belirsiz bir azalma olmasına karşın gastroözofageal reflü hastalığı ve Barrett metaplazisi ile ilişkili olarak adenokanser insidansında hızlı bir artış izlenmektedir.
Türkiye'de özofagus kanseri nadir olmakla beraber büyük bir kısmı SCC’dir.En sık görülen ilk 10 kanser arasında değildir ve ülkemizde görülen tüm kanserlerin %1.7, gastrointestinal kanserlerin %7’ sini oluşturur.Bölgelere bakıldığında Akdeniz, Karadeniz ( Batı ve Orta Karadeniz ), İç Anadolu ve Ege bölgesi Türkiye ortalaması ile uyumludur. Oysa yüksek dağlık bölge olan, sosyo-ekonomik seviyesi düşük Doğu Karadeniz, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesinde çeşitli risk faktörleri ile ilişkili olarak insidansı yüksektir.Özellikle Van ve Erzurum bölgesinde Türkiye ortalamasından daha sık rastlanmaktadır. Erzurum yöresinde insidansi 8.97/100.000 bulunmuştur. Özofagus ve mide kanserleri ülkemizin Doğu Anadolu bölgesinde en sık görülen ve yüksek oranda ölüme neden olan kanserlerdir.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Nedenleri
Yemek borusu kanseri, kanserin bulunduğu kısma göre farklı nedenlerden kaynaklanabilir. Yemek borusunun üst tarafını tutan kanserler daha çok çevresel faktörler ile ilgili olabilir. Türkiye’de özellikle doğu bölgelerde daha sık görülür. Yemek borusu üst kısmı kanserinin nedenleri arasında çok sıcak besinler yenmesi, sıvıların içilmesi, daha önce geçirilmiş bazı hastalıklar, virüsler, intihar etmek için ya da yanlışlıkla alınan kimyasal maddelerin yaptığı darlıklar, akalazya hastalığı denilen yemek borusunda darlığa neden olan bir hastalık, beslenme ile ilgili bozukluklar (fazla kilolu olmak, fazla alkol tüketmek, sigara kullanımı, sebze ve meyveden fakir beslenme, kırmızı etten zengin beslenme) gibi beslenme tarzı olan kişilerde yemek borusu kanseri riski daha fazladır.
Yemek borusunun alt kısmını tutan kanserin nedenleri arasında ise reflü hastalığı sayılabilir. Fakat her reflü hastasında kesin yemek borusu kanseri gelişir diye bir durum söz konusu değildir. Birinci derecede akrabalarında ya da ailesinde yemek borusu kanseri görülmüş kişiler bu duruma daha yatkındır.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanserinin Evreleri
Yemek borusu (özofagus) kanserinin yayılma yolları direkt invazyon, lenfatik metastaz ve uzak organ metastazı olmak üzere 3 ayrı ana grupta değerlendirilir.
Direkt İnvazyon : Yemek borusunun tüm uzunluğu boyunca komşu organlara sıkı ilişkisi ve serozal tabakalardan yoksun olması direk invazyonu kolaylaştıran en önemli faktörlerdendir.
Lenfatik Yayılım : Yemek borusu oldukça zengin bir lenfatik drenaja sahiptir. Yemek borusu duvarı içerisinde biri mukoza diğeri submukozal tabakada iki ayrı lenfatik plexsus vardır. Mukozal lenfatikler yukarıda farinks aşağıda ise midenin lenfatikleri ile birleşecek şekilde tüm özofagus boyunca uzanır. Muskuler tabaka kısmen daha bağımsız ve bölgesel dreneja sahiptir.
Uzak Organ Metastazı : Hemotojen yolla bilhassa hipofarenks ve servikal bölge tümörlerinde beyin metastazı, akciğer parankimi, karaciğer, mide ve kemik metastazları görülebilir.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Belirtileri
Yemek borusu bilindiği üzere ağız ile mide arasında yer alan bir organdır. Yemek borusunun başlıca görevleri alınan besinleri mideye ulaştırmaktır. Yemek borusunun sindirim ile ilgili bir fonksiyonu yoktur ve başlıca amacı ulaşımı sağlamaktır. Bu nedenle yemek borusunda oluşan bir darlık ki, bu genellikle kanser sonucu oluşur.
Yemek borusu kanserinin en önemli belirtileri yemeğin yutulmasında zorlanma, ağrılı yutma, buna bağlı gelişen beslenme bozukluğu nedeni ile kilo kaybı, iştahsızlık, öksürük ve boğulma hissi, ses kısıklığı, kanlı balgam, kan kusma, halsizlik, çabuk yorulma gibi belirtiler görülür. Kalp rahatsızlığı ile ilgili olmayan göğüs ağrısının nedeni yemek borusu kanseri olabilir. Kanser ilerledikçe buna bağlı ortaya çıkan kan kaybı ve kansızlık oluşur. Yemek borusu kanseri gelişen hastalar genellikle geç dönem doktora baş vururlar. Yemek borusu kanserinin erken evrede çok fazla belirtisi olmaz.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Teşhisi
Yemek borusundaki kanser yemek borusunun yüzeyinde bir hücre çoğalmasına neden olduğu için, yemek borusundaki yolu daraltır. Yemek borusunda gelişen anatomik değişimlerin görüntülenmesi için kullanılan tanı yöntemlerinden biri önceden kullanılan ve günümüzde daha az kullanılan ilaçlı yemek borusu filmidir. Diğer bir yöntem ise endoskopik yolla yemek borusunun görüntülenmesi işlemi (gastroskopi) denilen bu yöntem ile monitörden takip ederek yemek borusundaki değişimler incelenir.
Günümüzde en sık kullanılan yöntem olan bu yöntem sayesinde yemek borusu göz ile görülebildiği gibi, gerektiğinde bu yöntem ile biyopsi de alınır. Hastalığın derecesinin tespit edilmesi için başka yöntemlerde kullanılır. Bu yöntemler bilgisayarlı tomografi, endoskopik ultrasonografi ve PET-BT yöntemi kullanılır. Kemik ağrıları ve nörolojik bulguların varlığında manyetik rezonans ve kemik sintigrafisi ile kanserin sıçrama yaptığının olasılığı incelenir. Ayrıca özofagus kanseri tanısında fizik muayene, hastanın şikayetleri ve kan tahlillerinin de önemi büyüktür. Özofagus kanserinin ayırıcı tanısında peptik özofajite bağlı striktür, korozif madde alımı, diğer malign hastalıklar, akalazya hastalığı , özofagusun motor fonksiyon bozuklukları ve özofagus varisleri gibi özofagus hastalıklarından ayırt edilmesi önemlidir.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Tedavisi
Yemek borusu kanserinde uygulanacak tedavi öncelikle cerrahi tedavidir. Çünkü cerrahi tedavi ile kanseri tamamen ortadan kaldırmak mümkün olabilir. Lakin cerrahi tedavi erken evre kanserlerde uygulanabilir. Özofagus kanserleri genellikle ilerlemiş safhada yakalanır ve vakaların % 75 ’i bir yıl içinde ölür. Eğer kanser yemek borusunun tüm katlarını aşmış ve lenf bezlerine ve uzak organlara sıçrama yapmış ise cerrahi tedavi şansı kalmamıştır.
Yemek borusu kanseri yemek borusunda ve sadece lenf bezlerinde sınırlı ise önce kemoterapi ve radyoterapi tedavisi uygulanır ve sonrasında cerrahi olarak tümör çıkartılır. İleri evre yemek borusu kanserinde cerrahi şansı olmayan, kemoterapi ve radyoterapiden fayda görmeyen, uzak organlara sıçrama yapmış kanserde ise hastanın beslenmesini sağlamak amacı ile yemek borusunu açmaya yönelik tedaviler uygulanır. Bu tedavide yapılan işlem tümörü küçültmeye yönelik ve yemek borusunu açmak için stent takılması işlemidir.
Yemek Borusu (Özofagus) Kanserinden Korunma
İnsanları kanserden kesinkoruduğu bilinen ve ispatlanmış bir şey yoktur. İstatiksel veriler ile hangi davranışlardan kaçınılır ise kanser riskinin azaldığına dair bilgiler vardır. Yemek burusu kanserinden korunmak için öncelikle sigara kullanmamaya dikkat etmek gerekir.
Alkolü çok fazla tüketmemek, çay, kahve ve çorba gibi yiyecek ve içecekleri çok sıcak içmemek ve yememek, reflü şikayeti var ise tedavi olmak, ailede ve yakın akrabalarda yemek borusu kanseri vakası görülmüş ise düzenli olarak kontrolleri yaptırmak ve normal kiloda kalmayı çalışarak çok fazla kilo almamaya dikkat etmek gibi önlemler almak fayda sağlayabilir. Sıcak yenen ya da içilen besinler yemek borusunda gelişebilecek yanıkların iyileşip tekrar yanması, tekrar iyileşmesi gibi faktörler yemek borusu kanserine zemin hazırlar. Çok fazla kırmızı et tüketmek, sebze ve meyvelerden yoksun beslenmek gibi faktörler de yemek borusu kanserine neden olabilir.
