Sosyal Fobi
Sosyal fobi veya sosyal anksiyete bozukluğu sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir anksiyete bozukluğudur.
Anksiyete bozukluğu ya da kaygı bozukluğu kişinin işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen çeşitli korku, kaygı veya anksiyete bozukluklarına verilen genel kapsamlı bir addır. Bu tür bozuklukların toplumun %18'ini etkilediğine inanılmaktadır.
Sosyal Fobi Ölçeğinde belirlenmiş sosyal fobiklerin kaygı duyacağı ve kaçınma davranışı gösterebileceği durumlar şunlardır:
Önceden hazırlanmaksızın bir toplantıda kalkıp konuşmak
Seyirci önünde hareket, gösteri ya da konuşma yapmak
Dikkatleri üzerinde toplamak
Romantik veya cinsel bir ilişki kurmak amacıyla birisiyle tanışmaya çalışmak
Bir gruba önceden hazırlanmış sözlü bilgi sunmak
Başkaları içerdeyken bir odaya girmek
Kendisinden daha yetkili biriyle konuşmak
Satın aldığı bir malı ödediği parayı geri almak üzere mağazaya iade etmek
Çok iyi tanımadığı birisine fikir ayrılığı veya hoşnutsuzluğun ifade edilmesi
Gözlendiği sırada çalışmak
Çok iyi tanımadığı bir kişiyle yüz yüze konuşmak
Bir eğlenceye gitmek
Çok iyi tanımadığı birisinin gözlerinin içine doğrudan bakmak
Umumi yerlerde yemek yemek
Gözlendiği sırada yazı yazmak
Çok iyi tanımadığı bir kişiyle telefonla konuşmak
Evde misafir ağırlamak
Küçük bir grup faaliyetine katılmak
Umumi yerlerde bir şeyler içmek
Umumi telefonları kullanmak
Yabancılarla konuşmak
Satış elemanının yoğun baskısına karşı koymak
Umumi tuvalette idrar yapmak
Nasıl Tanı Konulur?
Sosyal ortamlarda ya da performans gerektiren durumlarda veya tanımadık insanlar önünde çıkan belirgin ve inatçı korku. Kişi burada aşağılanmasına veya utanmasına neden olabilecek biçimde davranacağından ya da anksiyete belirtileri göstereceğinden korkar. Not: Çocuklarda, tanıdık kişilerle yaşına uygun toplumsal ilişkilere girebilme becerisi olmalı ve anksiyete yalnızca erişkinlerle olan ilişkilerde değil, akranları ile olan ilişkilerle de ortaya çıkmalıdır.
Korkulan toplumsal durumla karşılaşma hemen her zaman anksiyete doğurur. Bu duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösteren bir panik atak biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk yapma, dona kalma veya tanıdık olmayan insanların olduğu toplumsal durumlardan uzak durma olarak dışa vurulabilir.
Kişi, korkusunun aşırı veya anlamsız olduğunu bilir. Not: Çocuklarda bu özellik olmayabilir.
Korkulan toplumsal veya performans durumlarında kaçınma, kaygılı beklenti ya da sıkıntının kişinin olağan günlük işlerini, mesleki işlevselliğini (ya da eğitim ile ilgili olan), toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar veya fobi olacağına dair yoğun bir sıkıntı vardır. 18 yaşın altındaki kişilerde süresi en az altı aydır.
Korku veya kaçınma bir maddenin (örneğin kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi amaçlı kullanılabilen bir ilaç) doğrudan fizyolojik etkilerine veya genel tıbbi durumuna bağlı değildir ve başka bir mental hastalıkla daha iyi açıklanamaz (örneğin, agorafobi ile birlikte olan ya da olmayan panik bozukluğu, ayrılma anksiyetesi bozukluğu, vücut dismorfik bozukluğu, yaygın bir gelişimsel bozukluk ya da şizotipal kişilik bozukluğu)
Genel bir tıbbi durum veya başka bir mental bozukluk varsa A tanı ölçütünde sözü edilen korku bununla ilişkisizdir. Örneğin kekemelik, parkinson hastalığındaki titreme, veya anoreksia nervosa ya da bulimia nervosadaki anormal yeme davranışına ait korku değildir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri Kullanmak
Seçici serotonin geri alım inhibitörü (kısaca SSGİ veya SSRI, kökeni İngilizce "Selective Serotonine Reuptake Inhibitor"), antidepresan ilaçların bir grubu. Bu gruba dahil etken maddeler: Sertralin, Sitalopram, Fluoksetin, Paroksetin, Fluvoksamin, Escitalopram vs.
SSGİ'ler, endojen de olmak üzere birçok depresyon türünde, tekrar eden depresyonların uzun dönem profilaksisinde, obsesif-kompülsif bozukluklarda, panik atakta, sosyal fobilerde ve bulimia nervosa hastalığında kullanılır. MAO inhibitörleri ve triptofan içeren ilaçlarla birlikte kullanımından kaçınılır. Gebelikte güvenlik kategorileri C'dir. Getireceği yararlar ve riskler gözönünde bulundurularak hekimin kararı, hastanın ve/veya yakınlarının onayı ile verilmelidir.
Trisiklik antidepresanlardan sedatif (yatıştırıcı) etkilerinin göreceli az olmasıyla ayrılırlar. Temel etki serotonin hormonunun seçici geri alımına bağlıdır. Noradrenalin ve dopamin düzeylerinde önemli degişikliğe neden olmadıkları düşünülmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel Davranışçı Terapisi psikoloji ve psikopatoloji (ruhsal rahatsızlıklar) alanındaki bilimsel bulgulara dayalı olarak geliştirilmiş, bilimsel ilkelerin psikoterapi alanına uygulanmasıyla ortaya çıkmış çağdaş bir psikoterapidir. Psikoterapi ruhsal rahatsızlık veya sorunları sözel etkileşim yoluyla (görüşmelerle) çözme tekniğine verilen genel addır. Bilişsel Davranışçı terapi ruhsal rahatsızlıkları açıklarken ve nedenlerini araştırırken psikoloji biliminin verilerine dayanır. Bu rahatsızlıkların çözümünde kullandığı sözel ve davranışsal yöntemler de aynı şekilde bu bilimsel ilkelere ve öğrenme kuramlarına dayalıdır. Ortaya konulan bu tedavi yönteminin etkinliği bilimsel olarak sınanmış ve yüzlerce klinik araştırmayla birçok ruhsal rahatsızlıkta etkili olduğu gösterilmiştir.
Dayandığı temel itibarıyla diğer psikoterapilerden farklı olan bilişsel terapinin tedavi uygulamaları süreç ve içerik olarak yapılandırılmıştır. Öncelikle kişinin güncel sorunlarına odaklanır, süre olarak daha sınırlı, ve daha çok sorun çözme hedeflidir. Bilişsel Davranışçı terapi sadece başvuranların güncel sorunlarını çözmez aynı zamanda bütün yaşamları süresince sorunlarını çözmekte kullanabilecekleri özel bir takım beceriler de öğretir. Bu beceriler çarpık düşünceleri saptamak, inançlarını değiştirmek, çevreyle yeni ilişkiler kurmak ve davranış değişikliğidir.
Benzodiazepin Kullanımı
Benzodiazepin (bazen halk dilinde "benzo"; sık sık "BZD" kısaltılır), temel kimyasal yapısı bir benzen halkası füzyon ve diazepin bir halka olan psikoaktif maddedir. İlk benzodiazepin olan klordiazepoksidin (Librium®), Leo Sternbach tarafından 1955 yılında tesadüfen keşfedildi. Aynı zamanda 1963 yılından bu yana (Valium®) diazepam pazarladığı Hoffmann-La Roche, 1960 yılında kullanılabilir hale geldi.
Benzodiazepinler, hipnotik sedatif (uyku-uyarmayan), anksiyolitik (anti-anksiyete), antikonvülzan, kas gevşetici ve amnezik eylem sonucu bir nörotransmitter olan gamma aminobütirik asit (GABA), etkisini artırır. Bu özellikler, tıbbi veya dental işlemler için premedikasyon olarak kaygı (anksiyete), uykusuzluk, ajitasyon, nöbetler, kas spazmları, alkol yoksunluğu ve tedavisinde benzodiazepinler faydalı olur. Benzodiazepinler kısa, orta veya uzun etkili olarak kategorize edilir. Kısa ve orta etkili benzodiazepinler, uykusuzluk tedavisi için tercih edilir. Uzun etkili benzodiazepinler kaygı tedavisi için tavsiye edilir.
Her ne kadar Benzodiazepinler genellikle güvenli ve kısa süreli kullanım için etkili görülüyor olsa da Uzun süreli kullanımı nedeniyle olumsuz psikolojik ve fiziksel etkileri, etkinliğinin azaldığı ve kaygıları tartışmalıdır yine fiziksel bağımlılık ve yoksunluk uzun süreli kullanımda ortaya çıkan olumsuz bir etkidir.
Gebelikte benzodiazepin güvenliğine ilişkin tartışmalar vardır. Yenidoğanda yoksunluk belirtileri ne neden olduğu bilinmektedir. Benzodiazepinler aşırı doz alınabilir ve tehlike ye yol açabilir. Ancak, barbitüratlare göre çok daha az toksik etkisi vardır ve benzodiazepin aşırı doz alımı ölümle nadiren sonuçlanır. Ancak diğer kombinasyonlar ile birleştirildiğinde, ancak merkezi sinir sistemi (MSS) depresanlar gibi etanol ve opioidler , toksisite ve ölümcül doz artırma potansiyeli artar. Benzodiazepinler sık yanlış ve kombinasyon halinde alındığında, kötüye kullanılan ilaçlardır.
Aşırı tüketim veya opioid ağrı kesiciler ile alındığında ölüme sebep olmaktadır.
